Wareegii 8aad ee Wada hadalada Somaliland iyo Somalia oo Baaqday Iyo Dooda Hal Muceed ee Labada Dhinac ku Kala Boodeen
Istanbul 02.March 2015 (SDN/QJ):- Shirka kulanka ama wejiga siddeedaad ee wadahadallada dawladda Federaalka Soomaaliya iyo Somaliland u socday saddexdii sano ee u dambeeyey oo Axaddii shalay ka furmi lahaa magaalada Istanbul ee dalka Turkiga, ayaan furmin oo baaqday, ka dib markii ay Ergooyinka ka kala socday labada dhinac isku mari waayeen Xubno u dhashay Somaliland oo ka mid ah Ergada Muqdisho ka socotay oo ay Ergada Hargeysa ka biyo-diidday la xaajood-kooda.
Markii ugu horreysay ee ay wadahadladu u bilaabmayeen Somaliland iyo Soomaaliya sannadkii 2012-kii oo uu xilka hayay Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Sheekh Shariif Sheekh Axmed oo uu Guddiga wadahadalka u metelaysay Federaalka uu ku soo daray Xubno dhasho ahaan ka soo jeeda Somaliland, balse mabda’a midnimada Soomaaliweyn aamminsan, ayaa hakadyo iyo khilaafyo soo kala dhex-galeen habsami-u-socodka wadahadallada bilaabmi lahaa, waxaana muddo hadallo dhalliilo ah iyo diidmo Warbaahinta la isu marinayey oo ay Somaliland ku doodaysay inaanay wadahadal la furayn xubno deegaanandeeda u dhashay oo shaqo tegay, balse ay horfadhiisan karaan cid talada Soomaaliya wax ku leh.
Hase-yeeshee, markii dambe Madaxweynihii wakhtigaas ee Soomaaliya Sheekh Shariif Sheekh Axmed waa uu beddelay xubnihii ka soo jeeday Somaliland ee uu Guddiga wadahadallada ku dartay, sidaas darteed markii uu Xasan Sheekh Maxamuud xilka la wareegay oo la sii amba-qaaday wadahadallada socday oo sidoodii u sii socday. Balse, waa markii u horreysay ee Xasan Sheekh Maxamuud intii uu joogay xubno dhalasho ahaan ka soo jeeda Somaliland u diro wadahadalka, waxaanay taasi sababtay in dib-u-dhac iyo hakad ku yimaaddo shirka Axaddii Shalay ka furmi lahaa Stanbul, kaasoo aan illaa hadda caddayn inuu burburay iyo inuu Isniinta Maanta oo ay ahayd inuu maalinta labaad galo uu furmi karo iyo in kale.
Ergada dhinaca Somaliland ka socota oo Warbaahinta la hadlay ilaa xalay , ayaa sheegay inaanay wadahadal iyo wada-xaajood toona la furaynin Ergada Soomaaliya ka socota inta ay ku jiraan Xubno dhalasho ahaan ka soo jeeda Deegaannada Somaliland, halka ay Ergada dawladda Federaalka Soomaaliya ka socota oo War-Saxaafadeed qoraal ah ka soo saaray Istanbul ku doodayaan inay diyaar u yihiin in wadahadalladu si caadi ah u furmaan sida ay dhigayaan qodobbada heshiis bishii December 2014-kii ay magaalada Jabuuti ee Caasimadda Jamhuuriyadda Jabuuti ku kala sexeexdeen Madaxweyneyaasha Soomaaliya Xasan Sheekh iyo Somaliland Axmed-Siilaanyo. Isla markaana, ay mar walba tixgelinayaan midnimada ummadda Soomaaliyeed.
“Dawladda Turkiga iyo Iyagaba (Soomaaliya) waannu u sheegnay in Shirkan dhici doonaa yahay Shir Somaliland iyo Soomaaliya ah oo labada waddan is hor-fadhiisanayaan, Somaliland-na aanay marnaba oggolaanayn in Niman Somaliland u dhashay inay shirka soo fadhiistaan. Markaa. waxaannu filaynaa inuu noqdo Shir lagaga wadahadlo waxyaabihii faraha badnaa ee ay fulin waayeen ee ay ka baxeen lagaga wadahadlo.” Sidaa waxa yidhi Wasiirka arrimaha dibedda Somalilad oo ah Guddoomiyaha Guddiga wadahadalka u qaabbilsan dhinaca Somaliland oo isagoo jooga Istanbul u warramay BBC-da caawa.
Waxaanu Wasiirka arrimaha dibedda Somaliland Maxamed Biixi Yoonis intaas ku daray oo yidhi; “Annagu diyaar uma nihin mana oggolaanayno oo sharciyan, annagu dad Somaliland ka soo jeeda oo Xamar tegay lama fadhiisanayno, Somaliland xuduud cayiman ayay leedahay oo ah dhulkii Ingiriisku haysan jiray, markaa wixii dhulkaas u dhashay ee reer Somaliland ah annagu shirkan la fadhiisan mayno, waxaanu la fadhiisanaynaa dadka ah Dhulkii Talyaanigu haysan jiray ee Somalia la yidhaa haddana aanu doonayno inaanu laba Waddan oo kala gaara oo kala ambabaxa u wada hadalno.”
“Arrimaha Masiiriga ah horena miiska way u saarnayd haddana way saaran tahay laakiin, arrimaha ka horeeya ee aanu Xallinayno waxaa ka mid ah awal hore wuxuu Turkigu iskugu kaayo yeedhaa laba wadan oo kala gaar ah oo siman oo labaaas waddan wadahadlaan, wixii hore loogu heshiiyay waxaa ka mid ahaa in wixii Af-Xumo ah la iska ilaaliyo. Laakiin, af-xumooyin faro badan, ayaa warqad ay soo qoreen ku jirtay arrimahaas baanuna ka wada hadlaynaa. Sidaad ogtahay labada Madaxweyne waxay ku dhiirradeen in laga wadahadlo arrimaha siyaasadda ee masiiriga ah (mustaqbalka sida la kala noqonayo) (Midnimo iyo Madax-bannaani), labada Madaxweyne hore amar loogama haysan Madaxweynayaasha, immikana amar baa laga haystaa, markaa arrimahaas ayaannu ka wadahadlaynaa.” Sidaa ayuu yidhi Maxamed Biixi Yoonis.
Geesta kale, Ergada wadahadalka ugu xil-saaran Federaalka Soomaaliya ee Turkiga ku sugan, ayaa War-Saxaafadeed ay arrintan kaga hadleen ka soo saaray magaalada Istanbul ee shirkii ku mudaysnaa inuu shalay ka furmo Magaalada Istanbul oo Nuqul ka Mid ah Warsaxaafadeedkooda shabakada Qurbejoog.com heshay ayaa u dhignaa sidatan:-
“Iyada oo la tixraacayo heshiiskii Madaxweynaha Jamhuriyadda Federaalka ee Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud iyo Madaxweynaha Somaliland, Mudane Axmed Maxamed Maxamuud Silaanyo ay ku gaareen magaalada Djibouti bishii Disembar 2014, ayaa Dowladda Federaalka ee Soomaaliya waxay magaalada Istanbul u dirtay wafdi uu hoggaaminayo Wasiirka Arrimaha Gudaha, Cabdiraxmaan Maxamed Xuseen Odowaa, oo ka kooban Wasiirro, Xildhibaanno iyo mas’uuliyiin kale oo xag farsamo ah.
Wafdiga oo damaanad buuxda ka haysta Dowladda Federaalka ee Soomaaliya, waxaa uu caddeynayaa in uu diyaar u yahay in uu la fariisto Wafdiga Somaliland oo isaguna ku sugan Istanbul si loo guda galo wada-xaajood ku salaysan qodobbadii ay ku heshiiyeen labada Madaxweyne, oo ay ka mid tahay in la billaabo ka hadalka arrimaha siyaasadda ee masiiriga ah ee ka dhexeeya labada dhinac.
Wafdiga Dowladda Federaalka ee Soomaaliya waxaa ka go’an in uu dadaal walba ku bixiyo midnimada Jamhuriyadda Fedraaalka ee Soomaaliya. Dowladda Federaalka ee Soomaaliya waxay uga mahad-celineysaa Dowladda Turkiga marti-gelinta labada wafdi iyo dhiirrigelinta wadahadalka labada dhinac.”
Shirkan Axaddii shalay ka furmi lahaa Istanbul oo noqonaya shirkii Wejiga siddeedaad ee wadahadallada Somaliland iyo Soomaaliya, ayaan la hubin inuu sidaas ku burburi doono iyo in Isniinta berri wax iska beddeli doonaan jewiga diidmada ah ee ay labada dhinac isku qaabbileen.
Istanbul SDN/QJ