Hurmarka ay ku talaabsatay Wasaarada Arrimaha Dibada ee Somaliland
Waan idin salaamay dhamaantiinba akhristaw meelkasta oo aad joogtaanba. Inta aanan maqaalkan bilaabin ka hor waxan jeclaan laha inaan in yar idinka iftiimiyo waxa igu kalifay in aan ka faaloodo arrinta kor ku xusan taasoo ay sabab u tahay , markii aan arkay in dadkamid ah reer Somaliland oo aan fahansanaynba qiimaha uu ugu fadhiyo Wasiirka Arrimaha Dibada ee Somaliland dalkiisa iyo dadkiisaba. Sidaad la socotaanba waxaad ku arkaysa mararka qaarkood warbaahinta dad wax ka sheega siyaasada arrimaha dibada. Waana nasiib daro in qofwalba wax aanu garanayn uu iska qoro, kuwaasoo waliba qaarkoodna ay mucaarid ku gabanayan. Waxaase taa jawaab u ah odhaahdii Abwaan Hadraawi uu ka yidhi markii uu ku wereeray wadciga cusub ee qofkastaaba siyaasad aanu garanayn uu ka hadalkeeda shaqo ka dhigto , waxanu yidhi Abwaan Hadrawi oo ta ka hadlaaya ” Rag siyaasi wada noqay” .
Anoo ta ka duulaya Waxan halkan ku soo bandhigi doona akhristaw wuxu ahaan jiray Dr. Mohamed markii hore, wixii uu qabtay iyo aqoontiisa ku saabsan shaqadan uu imika u hayo dalkiisa Hooyo.
Marka hore waxan ku bilaabaya, waa kuma Wasiirka Arrimaha Dibada ee Somaliland Dr. Mohamed Abdulahi Omar. Wuxu Mohamed aqoon ahaan bartay cilmiga siyaasada iyo xidhiidhka caalamiga isagoo ka gaadhay shahaadada ugu sareysa ee loo yaqaan (PHD) ama Doctorate wuxuna markii uu waxbarashadas dhamaystay kadib wax ka dhigay mid ka mid ah Jaamicadah dalkan Ingriiska kuwa ugu caansan. Hadaba markii uu xisbiga Kulmiye talada wadana qabtay kadib waxa loo magacaabay Dr. Mohamed inuu noqdo Wasiirka arrimaha dibada. Waxan halkan idinku soo gudbin doona qoraalo kala duwan oo ka waramaya dhamaan horimarkii dhinac siyaasada arrimaha Dibada ah ee ay ku talaabsatay Xukuumadan Madaxweyne Ahmed Mohamed Siilaanyo taasoo uu hawlwadeenka ka ahaa Dr. Mohamed Abdilaahi Omar. Dabiiciyan waa nin aad u degan oo yaqaan shaqada uu qabanayo run ahaantiina ka soo bilaabay xidhiidhkiisa caalamiga markii uu hore u ahaa Xoghayaha Arrimaha Dibada ee Xisbigii Mucaaridka ahaa ee Kulmiye isagoo kulamo badan la qaatay siyaasiin ka mid ah Britain , Marykan iyo qaar kaleba.
Hadaan in yar ka taabto waxyaabaha uu ku guulaystay intii uu Xisbiga u ahaa Xoghaya arrimaha kharaajiga wax ka mid ah, inuu la sameyay xidhiidh wanaagsan Madaxii qaybta khaarijiga ee aqalka Maraykanka (Congresska), isla markaana si fiican halka loogu qaabilay kadib markii uu arrinta xidhiidhka maraykana ku guuldaraystay Wasiirul khaarijihi hore ee Somaliland ee Xukuumadii madaxweyne Dahir Riyaale.
Aan idin xasuusiye markii ay doorashooyinkii Xukuumadii Riyale dhawrka jeer dib loo dhigay. Wuxu ahaa Dr. Mohamed ninka marwalba la kulmaayay Diplomasiyiita caalamiga ah lana socodsiinayay qalooca siyaasadii Xukuumadii hore ee talada wadanka haysay. Waxa waqtiga yimi Somaliland rag ka tirsan Parlamaanka ingriiska iyo Diplomasiyiinkale oo iyana xukuumada marwalba cadaadis ku saaraysay sidii ay doorashooyinku u qabsoomi lahayeen.
Markii uu Xisbiga kulmiye ku guulastay doorashadii Somaliland. Markiiba dawladu waxay la soo baxday siyaasad ka duwan tii hore taaso dalka iyo dadka wax u taraysa . Taana waxa ka mid ah siyaasada arrimaha dibada ee Somaliland. Waxay Xukuumadani markiiba isbedel ku samaysay Siyaasadii arrimaha Dibada oo ay sheegeen in ay ka qaybgeli doonan shir kasta oo Somalida loogu yeedho si ay arrimahooda gaarka ah ugu soo bandigaan shirarka caalamiga.
Faaiidadii laga helay isbedelka cusub ee siyaasadeed wax ka mid ahaa 1) iyadoo horta Somaliland caalamkii u arkay dad jira oo arrimahooda si degan u sheeganaya, shirkii ugu horeyay ee London lagu qabtay dawlada Britain waxay Somaliland ugu dhawaaqday inay siin doonan lacag dhan 160,000 oo Gini .
2) Waxa shirka lagu lagu goa’miyay in Somaliland iyo Somaliya u wada hadlaan sidii laba dal oo siman oo kale.
3) waxa Hargeisa kal hore yimi wiig kaliya Safiiro lagu qadaray ila 16 Safiir oo ka kala yimi dalal kala duwan, halkaasoo uu ku qaabilay wasiirka arrimaha dibada ee Somaliland.
4) Waxay Somaliland ka heshay saamigeeda lacagaha laga qaado diyaaradaha samada mara , iyadoo lacagaha ay dawlada Kenya hore u qaadan jirtay.
5) Markii ay ku talaabsatay Xukuumadan cusub maamul wanaaga iyo siyaasad dabacsan , waxay taasi keentay in Dawlado ka mid ah Europta ay go’ansadaan in wixii waxtar ah in Somaliland toos loo siiyo meeshii barigii hore loo marin jirey Hay’daha.
6) Dawlada Ingriisku waxay go’an ku gaadhay in mucaawimada ay siiso magaca Somaliyeed 60% ay Somaliland toos loo siiyo inta dhiman ee ah %40 la siiyo Somaliya.
7) waxay dhawr dawladood oo Europe ay go’ansadeen in ay Xafiis Hargeisa ka furtaan kuwaaso ay ka mid yihin UK, Denmark iyo qaarkale.
7) Jimciyada quruumaha ka dhaxaysa qaybta loo yaqaan (Uniceif). Markii ay aragtay dawlad wanaaga, nabadgelyada Somaliland iyo aqoonta bisil ee wasiirka arrimaha dibadu ula macaamilo Hay’daha caalamiga ah , ayay goo’an ku gaadheen inay ka furtan Hargeisa Xarunta maamulka Unicef ee Bariga Africa imika dhulkeedi la bixiyay.
8) Intii ay xukuumadani xukunka haysay waxa wanaagsanaaday cilaaqaadki Somaliland iyo Dawladaha Carabta. Waxad la socotaan in Madaxweyne iyo wafdi uu hogaaminaayo ay booqasho rasmi ah ku tageen dalalka Imaaradka iyo Kuwait halkaana maqaam aad u sareya lagu qaabilay. Wuxu cilaaqaadka cusubi keenay in ay labada dawladood ku deeqaan mucaawinooyin fara badan Somaliland sida ceelalal riigag ah oo dalka laga qoday wadanka iyo balaadhinta Madaarka Hargeisa iyo Berbera oo ay lacag dhan malaayin ku baxayso.
9) Waxay dhawaan isla 2012 bangiga Aduunku u aqoonsadeen Dekada Berbera inuu dhaqaalahedi ka u kacay oo ay ku talaabsatay horumar iyo mamul wanaag.
Waxa ugu danbeeyay guulaha ay dawladu Somaliland shirkii ugu danbeyay ee Istanbul ee Turkey ka mid ahaa.
Ugu danbayntii waxan dadweynaha jecel inay wax aanay hubin iska mucaaridaan in waxaasoo dhan lagu gaadhay muddo lab asana ah. Mucaaridku waa inuu wax jira sheega, wixii horumar ah la amaana oo la iska daaya qori qori ku tag.
Waad mahadsantihin
Adan Jama Kahin
Milton Keynes
UK