“Muddo-kordhini ma noqonayso xal,Boobka hantida ummadda kordhi Xumaha sii badan” Eng Maxamed Xaashi
Hargeysa, 27 April 2015 (SDN/QJ)- Eng Maxamed Xaashi Cilmi ayaa soo bandhigay Sida Musuq Maasuqu u hadheeyay Dhismaha dawladnimo Waxaanu ku dooday in Miisaaniyada dawladu ay ka Muuqato isu dheelitir la’aan,
Waxa uu Eng Maxamed Xaashi Sidaa ku sheegay qoraal uu na soo gaadhsiiyay oo u dhignaa Sidan:- Waxa aan hore u soo sheegnay in kheyraadka Dalkeenna, Eebbe ku manaystay uu badan yahay. Waxa ka mid ah: Xoola-nool, badd, dhul-beereed, macdan iyo kheyraad kale oo badan. Ma aha dhulkii dadkeedu sabool ku noolaan lahaa.
Haddii aan soo qaadanno, Cashuurta Berriga ee miisaaniyadaha, muddadii xilka ee xukuumaddani waa 29%. Markaa Waxa dihin 71%. Waana Cashuuraha ugu muhimsan Bal aan eegno, dakhliga iyo kharashka dhabta ah iyo korodhka % sannadkii
| Year | Dakhliga Dhabta ah | % cordhay |
| 2010 $ 47,000,000 | 282,000,000,000 | |
| 2011 $ 80,220,615 | 481,323,687,473 | 70 |
| 2012 $ 108,290,161 | 649,740,967,407 | 34 |
| 2013 $ 133,523,749 | 801,142,492,917 | 23 |
| 2014 $ 163,070,453 | 978,422,717,597 | 22 |
| Isugeyn $ 369,034,525 |
Halka mur-kacashadu ku jirtaa waa maamulka Dawladda oo ah, kaalinta:-
1. Madaxweynaha, siiba wasaaradda Madaxtooyada. 2. Xeer-dejinta oo ah: Shir-guddoonna Golaha Guurtida iyo ka Golaha wakiilada.
Dariiqa ilaa hadda, wax loo maamulaya ma aha mid la mahadiyay. Intii Madaxweyne talada Dalka soo qabtay, waxa ay wadaagaan saddexdan arrimood; 1. In Madaxweynuhu is-ticmaalka hantida Qaranka u madax-bannaan yahay. 2. Inuu sharciga ka sareeyo. 3. In aanu dulqaad u lahayn, ra’yi kaduwan kiisa.
Madaxtooyada, Shir-guddoonka Guurta iyo Shir-guddoonka Wakiiladu, waxa ay u ambabaxeen dano u gaar ah. Waxa ay daboolka saareen Sharciyaddii Dalka: Dastuurkii iyo xeer-hoosaadyadiisii.
Dastuurka qod. 90ad: Waajibaadka Madaxweynaha, kuma jiro maamul lacageed. Haddana wuxu la wareegay siffo aan sharci ahayn, affar iyo toban M/Xige lacagtoodu dhantahay: $125,661,631. (ka baxsan miisaaniyadda madaxtooyada ee Goluhu ansixiyay).
Golaha Wakiiladu waxba kama weydiin Xukuumadda lacagtaas, ay la wareegtay oo ay ku jirto 2% horumarinta Gobolada Bariga. Saddexdii sano ee u dambeeyay (2013, 2014 iyo 2015) lacagtaa ay la wareegtay waxa la kordhiyay: $ 57,156,631.
Waxa maamula lacagtasi; Madaxweynaha/ Wasiirka Madaxtooya. Waana ta dabarkii ka furtay Musuq-maasuqii. Waxa ay baabi’isay habsami u socodkii maamulka, haybadii Madaxweynaha iyo hawlihii Hay’adihii dabagalka sida: Hanti-dhawkii, Xeer-ilaalintii, Xisaabiyahii Guud, Hay’addii qandaraasyada, tii maamul-wanaaga, komishankii shaqaalaha oo giddigood xilkoodii si quman u gudan kari waayay.
Siyaasadda Xukuumadan waxa tiir-dhexaad u ah, QABIIL. Waxa ay qabtaa inay kalsoonida shacbiga ku kasbi, wasiiro loo magacaabo beelaha. Waa sababta tirada wasiirada gaadhsiisay 57 wasiir. Baahida Dalku kama badan karto toddoba iyo toban wasiir.
Shaqaalaha Dawladduna waa xad-dhaaf. Waxa aan shaqayn 35%, oo aroortii intay buuga saxexaan iska hoyda. Saffarada dibadda iyo gudaha Iyana Kharash badan baa ku baxa. Saacadaha shaqaduna aad bay u yar yihiin.
Taladii Dalkani horumar ku gaadhi lahaa way laa-lan tahay. Shaqa la’aantu waa xad-dhaaf. Reero aan dab loo shidin baa badan. Shaqaalihi iyo ciidamadii, nolol adag bay ku nool yihiin. Tahriibkii dhalinyarada iyo naxdintii HOOYO way socdaan. Jaamacadii waxa ka soo burqanaya kuman yaal u baahan in la jaheeyo oo wax loo qabto. Xaaladda nololeed way adagg tahay.
HABARTII XAABADA LA KICIWAYDAY SE, WAXA AY TIDHI, II KORDHIYA. Waxa sida ka dhigan Xukuumadda tahli wayday inay ay doorashadii ku qabato wakhtigeedii inay u ololayso muddo kordhin aan sharci ahayn. Dastuurka Qod.42-3.
Muddo-kordhini ma noqonayso xal. Boobka hantida ummadda kordhi. Xumaha sii badan. Waxa ka habboon, oo ka fudud, kana khasaare yar inuu Madaxweynuhu istiqaale ka bixiyo mansabka oo uu iska nasto. Naftiisa, Dadka iyo Dalka J.S.L. sidaas u fiican.
ALLAA MAHAD LEH.
Eng. Maxamed Xaashi Cilmi.